30 yıl, 10 milyar dolar harcandı: James Webb Uzay Teleskobu

Bütün dünya hafta başında NASA'nın yayınladığı James Webb Uzay Teleskobu'nun görüntüleriyle büyülendi. Şimdiye kadar evrenin en net görüntülerini yakalayan uzay teleskobu James Webb'in macerası nasıl başladı? Ne zaman fırlatıldı? Diğer uzay teleskoplarından farkı ne?

NASA, şimdiye kadar yapılmış en büyük ve en güçlü uzay tabanlı gözlemevi olan James Webb Uzay Teleskobu’ndan bir dizi görüntü yayınladıktan sonra, gök bilimciler yeni bir uzay gözlemi çağının başlangıcı olduğunu ilan ettiler.

Güneş’in yörüngesinde dönen aletten elde edilen görseller, on yıllardır üzerinde çalışılan projenin meyvelerini vermesi açısından bilim insanlarına da rahat bir nefes aldırdı.

İlk görüntü pazartesi günü bir Beyaz Saray basın toplantısında yayınlandıktan sonra, ABD uzay ajansı, Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden salı günü daha fazla görüntü paylaştı.

DAHA ÖNCE HİÇ GÖRÜLMEYEN AYRINTILARI ORTAYA ÇIKARDI

Görüntüler, gözlemevinin zamanın başlangıcına bakma, evrenin derin yapısını araştırma ve Güneş Sistemi’nin çok ötesindeki gezegenlerin çevresini saran atmosferlerin incelenmesine olanak sağlama potansiyeli açısından ilham veriyor.

NASA’nın görevdeki kıdemli proje bilimcisi Dr John Mather, “Çok heyecanlandım ve rahatladım. Bu çok zor bir görevdi ve çok uzun sürdü. Gerçekten ne kadar zor olduğunu anlatmak imkansız… Ama başardık” dedi. Webb’in proje yöneticisi Dr Bill Ochs, teleskobun mükemmel durumda olduğunu ve bilimsel gereklilikleri karşıladığını, hatta aştığını söyledi. Webb’de operasyon projesi bilimcisi olan Dr Jane Rigby, “Bu galaksileri daha önce hiç göremediğimiz ayrıntılar olarak görüyoruz” dedi.

BİR İLK YAŞANDI…

Pazartesi günü yayınlanan, yaklaşık 5 milyar ışık yılı uzaklıktaki SMACS 0723 gökada kümesinin görüntüsü, gökadaları 13 milyar yıldan daha önce oldukları gibi odak haline getirdi.

Galaksilerden birinden gelen ışığın analizi, bu kadar uzak bir galaksi için bir ilk olarak kimyasal yapısını ortaya çıkardı.

Tüm dünyayı büyüleyen uzay görüntüleri, fırlatma rampasına ulaşmadan önce büyük gecikmeler ve maliyet aşımlarıyla karşılaşan Webb için oldukça önemli bir başarı. Aralık ayında fırlatıldığından beri projede çalışan bilim insanları nihayet bu görüntülerle rahat bir nefes alabildiler. Peki James Webb, bu hafta başında yakaladığı görüntülere kadar neler yaşamıştı?

30 YIL VE 10 MİLYAR DOLAR HARCANDI

30 yıl ve 10 milyar dolarlık harcamadan sonra, James Webb Uzay Teleskobu (JWST) Aralık 2021’de fırlatıldı. Tarihin en gecikmeli teleskobu olan James Webb Uzay Teleskobu'nun daha önce hiç olmadığı kadar veri almaya başlaması ve evreni benzeri görülmemiş bir şekilde keşfetmesi amaçlandı.

JWST'nin çalışmalarına 1990'larda başlandı. O zamanki NASA yöneticisi Dan Goldin, uzay teleskoplarının daha büyük ve daha cesur olmasını teşvik etti. Ancak uzay aracında yapılmak istenen değişiklikler bir yandan da teknik karmaşaya neden oluyordu.

DEFALARCA ERTELENDİ

Daha komplike bir uzay aracı, daha çok test ve daha çok zaman demekti. JWST için de karışıklık 2011'de doruğa ulaştı: Aracın önemli bir kısmı montajın son aşamasında olmasına rağmen, proje hâlâ borç içindeydi ve fırlatma rampasından çok uzaktı.

James Webb, bu tip nedenlerden dolayı birden fazla ertelemeyle karşılaştı. Uzay aracının fırlatma tarihi olarak ilk olarak 2007 olarak seçilmişti. 2007'den 2011'e ve ardından 2013’e ertelenince basında da sık sık gündeme geldi. Son olarak 2019'da yapılması planlanan fırlatma, Mart 2021'e ertelenmiş, Mart 2021'deki de 31 Ekim 2021'e ertelenmişti. Ertelenme nedenleri arasında pandemiden başarısız testlere kadar pek çok etken vardı.

Hubble Uzay Teleskobu

HUBBLE’IN YERİNİ ALACAK

Hubble'ın yerini alması planlanan JWST, Hubble’dan daha farklı bir mekanizmaya sahip ve daha da önemlisi Hubble gibi pek de misafirperver değil. Hubble’ın Dünya etrafındaki yörüngesi ve tasarımı sayesinde, astronotlar uzay aracını ziyaret edebiliyor, ancak aynı durum JWST için geçerli değil. Bu yüzden de testleri titizlikle ilerledi; bu da, sık sık görevin ertelenmesine, iptal edilmesine, bütçenin gün geçtikçe artmasına neden oldu.

James Webb Uzay Teleskobu, selefi Hubble Uzay Teleskobu'ndan daha hafif. Çoğu durumda, bir şeyin daha büyük bir versiyonu oluşturulurken, daha ağır ve daha büyük olması beklenir. Ancak bu, JWST için geçerli değil.

Hubble 2,4 metre çapında, sağlam bir ana aynası ve 4.0 metrekarelik bir alanı var. James Webb ise 25.37 metrekarelik bir alana sahip, 18 farklı ayna parçasından oluşan 6.5 metre çapında.

James Webb, Hubble'dan daha hafif olduğu için de muazzam bir mühendislik başarısı olarak görülüyor.

Sağda Hubble’ın yakaladığı görüntü, solda ise James Webb’in yakaladığı görüntü…

HUBBLE’I GEÇTİ

James Webb ve Hubble uzay teleskoplarından alınan görüntüler karşılaştırıldığında ise NASA’nın neden 25 yıl ve 10 milyar dolar harcadığı ortaya çıkıyor.

Şimdiye kadar, JWST’nin yakaladığı görüntülere en yakın görüntüler, yalnızca 1990’da Dünya’nın yörüngesine fırlatılan Hubble Uzay Teleskobu’ndan geliyordu.

Leicester Üniversitesi’nde astrofizik ve uzay bilimi profesörü olan Martin Barstow, “Görüntülerin benzeri görülmemiş ayrıntısı ve çözünürlüğü astronomi için dönüştürücü olacak ve evren hakkında şu anda sahip olduğumuzdan çok daha derin bir anlayış sağlayacaktır” dedi.

Edinburgh’deki Birleşik Krallık Astronomi Teknoloji Merkezi direktörü ve Webb’deki orta kızılötesi aracın baş araştırmacısı Prof Gillian Wright, “Performans muhteşem. Diğer yıldızların etrafındaki gezegenleri doğrudan görüntüleyebilmekten bahsettiğimizde, bunu şimdi yapabileceğimizi biliyoruz. Şimdi iş, teleskobun bunu yapıp yapamayacağını değil, hangi yıldızlara bakılacağını ve hangi gezegenlerin görüntülerini alacağını seçmek.”

JAMES WEBB KİMDİR?

Evrenin birbirinden büyüleyici fotoğraflarını yakalayan JWST, ismini ise eski bir NASA yöneticisi olan James Edwin Webb'den alıyor. 1949-1952 yılları arasında devlet müsteşarı olarak görev yapan Amerikan hükümet yetkilisi Webb, ayrıca 14 Şubat 1961'den 7 Ekim 1968'e kadar NASA'nın atanan ikinci yöneticisi oldu. Webb, Kennedy yönetiminin başlangıcından Johnson yönetiminin sonuna kadar NASA'yı denetledi. 

KAYNAK: SÖZCÜ.COM